Knopenhandel
In 1907 kwam familie De Vries voor het eerst te wonen en te werken in het pand Haarlemmerstraat 203. Maar de geschiedenis van dit familiebedrijf begon al veel eerder.  Namelijk rond 1800, met voorvader Mordechai de Vries (Leiderdorp 1787 - Leiden 1870). Mordechai had zich dankzij een fourniturenhandeltje (vermoedelijk aanvankelijk  als marskramer of marktkoopman) enigszins losgemaakt van de grote armoede waarin hij in Leiderdorp was opgegroeid.

 

Winkelwoonhuis aan de Haarlemmerstraat 203-205.
Privé collectie.

 

Na zijn huwelijk in 1810, met de Haagse Rijntje  Jozef, woont het stel tijdelijk in Montfoort. Dit is een stadje dat bekend stond om zijn knopenfabricage. Voor 1813 verhuisde de familie De Vries naar Leiden. Hier was  Mordechai tot op zeer hoge leeftijd een bekend figuur met zijn bescheiden kraam of winkeltje. Mordechai en Rijntje de Vries waren in 1860 50 jaar getrouwd. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Naaiatelier achter de winkel
In de loop van de 19de eeuw werkten de kinderen van Mordechai en Rijntje zich verder op. De oudste zoon was kleermaker in Den Haag. En een kleinzoon van Mordechai, Marcus de Vries, zette de zaak in Leiden voort. Dit deed hij samen met zijn vrouw Esther van Aalbergen. Rond 1885 werd ’Manufacturenhandel M. de Vries’ opgericht. Kennelijk ging dit goed want een paar jaar later (in 1890) verhuisde het grote gezin van de straatjes rond Molen de Valk naar Haarlemmerstraat 178. Kant- en klare confectiekleding verkopen was iets heel nieuws. Het echtpaar sprong in de snelgroeiende markt voor betaalbare kleding. In het eigen naaiatelier aan huis werd ondergoed en werkkleding gemaakt. Esther stuurde als ‘winkelierster in gemaakte kleding’ de winkel en wellicht ook de naaisters aan.

De zaken gingen goed. Leidsch Dagblad 13 augustus 1906. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Deftig
Met het oog op de toekomst was het gunstig dat de oudste zoon Jozef in 1907 trouwde met een dienstbode van een deftige modezaak, verderop in de Haarlemmerstraat. Dit stel, het echtpaar De Vries-Veldman, verhuisde direct bij het huwelijk naar Haarlemmerstraat 203. Het pand was in het jaar daarvoor aangekocht. Eerst begon de winkel simpelweg als dependance van ‘M. De Vries’. In 1914 werd het familiebedrijf omgevormd tot een maatschap tussen Jozef de Vries, zijn broer Jacob de Vries en jongste broer Godschalk de Vries. Om die reden kwam in 1918 Haarlemmerstraat 205 erbij. Broer Godschalk kwam hier te wonen met zijn vrouw Hendrika Messcher. Broer Jacob bleef met zijn gezin op nummer 178.

Een trots echtpaar De Vries in het winkelportiek van Haarlemmerstraat 205. Privé collectie.

           
Links: Leidsch Dagblad 27 oktober 1924. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.
Rechts: Leidsche Courant 28 oktober 1921. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Dubbele gevel
Na de Eerste Wereldoorlog voerde het winkelbedrijf een wat meer eigentijdse koers. Er werd voor het eerst reclame gemaakt. En er werd geëxperimenteerd met nieuwe winkelnamen. Nummer 205 werd een herenmodezaak die een tijdje ‘Londen’ heette. In de winkel op nummer 203 verkochten ze allerlei kleding en ondergoed. Dit was het moment waarop het de naam ’het Blauwe Huis’ kreeg. In circa 1922-1923 is de bovengevel van Haarlemmerstraat 203-205 (het woonhuis dus) samengevoegd. Dit is de jaren twintig gevel die vandaag de dag nog steeds te zien is. Pas in de jaren dertig werd ook de winkel van nummer 205 bij het Blauwe Huis gevoegd. De individuele 19de eeuwse winkelpuien op de begane grond bleven daarbij nog heel lang behouden.

De familie De Vries voor het Blauwe Huis, Haarlemmerstraat 203. In het midden Josef de Vries en rechts Hendrike (‘Rike’) de Vries-Veldman. Links staat hun dochter Mina (‘Mineke’) de Vries, die als verkoopster in het Blauwe Huis werkte. Foto eind jaren 1930. Privé collectie.

Het blauwe raadsel
De gevel had tot vorig jaar de kleuren wit en donkergroen. Dankzij het kleurherstel zijn de kleuren rozig oker en warmgroen weer terug. En komt de 100 jaar oude bescheiden bovengevel weer tot leven. 

Maar waar kwam de winkelnaam ‘het Blauwe Huis’ dan wel vandaan? Mogelijk kwam de naam uit de koker van Hendrike (‘Rike’) de Vries-Veldman. Zij groeide op in een stukje van Heerenveen dat in de volksmond ‘het Blauwe Dorp’ heette. En sinds 1906, het verlovingsjaar waarin Rike tijdelijk terugkeerde naar Heerenveen, kwam daar nog iets anders ‘blauws’ bij. Een (voor dat deel van Friesland) ongewoon grootse jugendstilvilla genaamd ‘Blau Hûs’  (Fries voor “het Blauwe Huis”). Deze villa was van de lokale tabaksfabrikant J.H. Taconis. Was de winkelnaam een knipoog naar deze villa en daarmee een ode aan haar doelgroep: de gewone mensen, die óók een waardig bestaan verdienden? Of was het een link naar de blauwe kleur van de werkjassen die ze verkochten aan de arbeiders. Het blijft gissen…

Met de auto de Haarlemmerstraat in: Dolly de Vries-Knocker, echtgenote van Max de Vries stapt in voor de deur van de winkel. Op de achtergrond o.a. Max de Vries en diens vader Josef de Vries. Foto circa 1940. Privé collectie.

Spijkerbroeken
In 1940 nam zoon Max de Vries de zaak over samen met zijn vrouw Dolly de Vries-Knocker. De meeste familieleden overleefden de Tweede Wereldoorlog niet. Dolly werd na de oorlog de actieve zaakvoerder van de winkels. In 1960 vierde het familiebedrijf M. De Vries haar 85 jarig bestaan. 

Jubileumbericht Leidsch Dagblad 14 sept 1960. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

De krantenadvertenties die door de jaren heen voor het Blauwe Huis zijn gemaakt laten zien hoe de winkel en het aanbod met zijn tijd meegroeide. Stofjassen werden verruild voor sportbroeken. Ribfluweel voor spijkerbroeken. In 1966 ging het Blauwe Huis als een andere winkel verder, genaamd ‘Timmerman’.

       Links: Heropening Blauwe Huis Nieuwe Leidsche Courant 29 sept 1948. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.
Rechts: Dralon pantalon. Leidse courant 18 september 1958. Uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze website, X, Instagram en Facebook houden ze je op de hoogte.

Inger Groeneveld, in afstemming met nazaat van de familie
12 april 2024