Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Straffen van de bewoners van het R.K. Wees- en Oudelieden huis Sint Maarten

  • Genealogie
  • Hillegom
  • Gebouwen

Strafregisters met de vermelding van de overtredingen door de bewoners.

In het strafregister (1854-1890) van het R.K. Wees- en Oudeliedenhuis staan de namen van de gestraften alfabetisch gerangschikt. Het vergrijp en de straf staan onder de naam vermeld. De straffen zijn in onze ogen veel te ingrijpend voor het vergrijp wat heeft plaatsgevonden.
Bij de oude mannen scoort diefstal en dronkenschap het hoogst zoals de heer Hazebroek (folio 28) uit het Oudeliedenhuis die was betrapt op diefstal van een begrafenisfondsboekje van wijlen J.F. Langeveld, de straf hierop was een maand huisarrest en de waarschuwing bij herhaling uit het Oudeliedenhuis gezet te worden. De heer Noordeloos (folio 30) werd na herhaalde dronkenschap uit het Oudeliedenhuis gezet. De binnenvader kon deze straf laten omzetten in drie maanden huisarrest. De heer Oudenbroek (folio 39) kreeg na herhaalde verregaande dronkenschap drie maanden huisarrest met de vermelding bij herhaling uit het huis gezet te worden. Nadat hij ook nog eens armenbussen had gestolen werd hij uit het huis gezet. Er komen geen namen van de oude vrouwen voor in het strafregister. Zijn vrouwen gehoorzamer dan mannen of werden zij niet betrapt op iets wat tegen de reglementen inging.
Voor de jongens van het R.K. Weeshuis ging dat niet op. Zoals Simon Stadhouder (folio 24) die zonder toestemming te vragen aan de regenten zich aangemeld had als Tamboer bij het 2de Battiljon 4de Regiment Infanterie. Simon kreeg geen toestemming van de regenten en werd erbij gezegd dat bij herhaling hij naar de kolonie Veenhuizen zou worden gezonden.
Twee jaar later vertrekt Simon als Pauselijke Zoeaaf (soldaat van het in 1860 opgerichte vrijwilligersleger van de paus) uit het Weeshuis. De regenten legde de verantwoording voor Simon verder bij zijn voogden. Johannes van Noord (folio 15) werd wegens opruiing van drie andere weesjongens tot dienstneming als soldaat veroordeeld tot drie maanden huisarrest met drie maal per week op water en brood. Nadat hij enige dagen zonder verlof uit het Wees- en Oudeliedenhuis was vertrokken werd hij naar de kolonie Veenhuizen gestuurd. Toen hij ook in Veenhuizen zonder toestemming een paar dagen wegbleef werd hij uit het huis gezet en aan zijn voogd overgedragen
De armbezorgers waren in de beginperiode zeer streng voor de bewoners; de straffen waren zeer hoog. Bij de oude mannen was dronkenschap de meest voorkomende overtreding. De roes van alcohol was blijkbaar het enige genoegen dat zij hadden. Bij de jongens bestonden de overtredingen uit dronkenschap, weglopen uit het huis, vrijen met een weesmeisje, brutaal zijn, problemen met de werkgever en niet naar de kerk of avondschool gaan. De meisjes werden gestraft omdat zij op straat wat heen en weer liepen of in herbergen gesignaleerd waren met jongens. De straffen varieerden van een dag huisarrest tot een maand opsluiting in een klein kamertje (de provoost), op water en brood, inhouding van zakgeld of zelfs het laten vervallen van de uitzet.
Dit strafregister is een interessante bron voor sociologisch onderzoek.

Uit de archieven van de Stichting Sint Maarten (R.K. Armbestuur en het R.K. Wees- en Oudeliedenhuis) inventarisnummer 1239

Martine Wansbeek-Zijbrands

kaart